ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ਕਾਰ

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇੱਕ ਕਵੀ, ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਡੇ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸ਼ੁਕ੍ਰਵਾਰ ਭਾਦੋਂ ਵਦੀ ੧੦, ਸੰਮਤ ੧੯੧੮ ਬਿਕ੍ਰਮੀ (ਸੰਨ ੧੮੬੧ ਈ:) ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਸਬਜ ਬਨੇਰਾ, ਰਿਆਸਤ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਹਰਿ ਕੌਰ ਜੀ ਸਨ। ਭਾਈ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ "ਬਾਬਾ" ਦੇ ਲਕਬ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਜਾਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਹੰਤ ਸਨ। ਇਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਉੱਚੇ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਖੜੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਸਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਥੋੜਾ-ਬਾਹਲਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ।

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਉਸਤਾਦ, ਭਾਈ ਭੂਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਸਿਖਾਈ। ਫਿਰ ਜਦ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਤਾ ਬਾਬਾ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੱਤ ਬਰਸ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬੜਾ ਅੱਛਾ ਪਾਠ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ 'ਤੇ ਗਿਆਨ ਵਧਿਆ। ਬਾਬਾ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਧਾਨ اِਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਰਕਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ।

ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਕੇ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਇਸਤਿਹਾਸਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਫਿਰਦਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਰਜ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕਈ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਉਧਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ।

ਅਗਲੇ ਅਧਿਆਇ 'ਚ, ਅਸੀਂ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਰਜਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ।

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਪਰਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀਆਂ ਕਈ ਖਾਸਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂ ਦਿਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰਜਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਅ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨਦਰਸ਼ਨ 'ਤੇ ਅੱਭਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਵਿਦਿਆਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਗੀਤ, ਸਾਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ।

ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕਤਾ ਅਤੇ ਢੰਗ

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਲੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਬਹੁਤ ਮੁਖ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸੁਝਾਵਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜਿਆਦਾਤਰ ਸਮੇਂ ਉਹ ਇਕਾਂਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਲਿਖਤਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੀਖਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ।

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚੂੰ ਸਾਹਿਤ ਉੱਭਾਰਨਾ, ਹੁਣ ਵੀ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗਦਯਾਂ ਕਾਰ ਮੁਹੱਈਆ ਰੁਪ 'ਤੇ ਮਾਇਕ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗੁਰੂ ਤੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰੇਰਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵੀ ਉਲਲੇਖ ਕਰਦੀ ਹੈ।

---

Sources:

• Gursabd Ratnakar
• Bhai Kahan Singh Nabha Ji
  
  

Note: The specific phrases or links requested for embedding were not provided, so please replace them in the appropriate sections as necessary.